طی ماه های اخیر رسانه ی هزاره ورلد درهمکاری با رسانه جمهوری سکوت، پژوهش مشترکی را درباره نقش رسانه های افغانستان درشعله ورساختن جنگ، حفظ بیطرفی و نقش آنها درنفرت پراکنی بین اقوام و درمورد منابع تمویل شان انجام داده اند.
پس ازبرملا شدن جنگ نرم فرهنگی- تبلیغاتی کشورهای خارجی ازجمله جمهوری اسلامی ایران، عربستان و پاکستان ازطریق رسانه های شنیداری- دیداری، چاپی و مراکز فرهنگی وابسته به این کشورها درافغانستان، شبکه هزاره ورلد درهمکاری با سایت جمهوری سکوت، طی ماه های گذشته پژوهشی را به منظوربررسی فعالیت های بعضی از رسانه های همسو با قدرت های منطقه ای راه اندازی نموده که نتیجه آن جالب و قابل تامل است.
آمار رسانه های دیداری – شنیداری و چاپی مربوط سالهای اخیردرافغانستان درنوسان بوده که ازیکسو، حذف و برچیدگی بعضی رسانه ها را نشان میدهد و ازسویی تاسیس و ایجاد رسانه های دیداری – شنیداری وچاپی جدید وجایگزین را که این تغییرمرتبط با منافع و ضررتمویل کنندگان خارجی متناسب با تغییرسیاست های آنان درقبال اوضاع داخلی افغانستان بوده است.
یکی ازمسایل مهم و چالش زا دررسانه های افغانستان عدم استقلالیت مالی آنهاست که برخط فعالیت و اطلاع رسانی بی غرضانه و بیطرفانه آنها تاثیرمنفی گذاشته است. وابستگی مالی و ضعف اقتصادی رسانه های شنیداری – دیداری وچاپی افغانستان، باعث راهیابی آسان و آشکارکشورهای دخیل درمسئله افغانستان، به دالان آزاد رسانه های افغانستان شده تا ازاین راه درپیشبرد بعد فرهنگی- تبلیغاتی و بخش نرم جنگ های نیابتی خویش دراین کشور بهترعمل کنند.
ازآن جاییکه رسانه ها، درجنگ نرم و فرهنگی کشورهای متخاصم منطقه، نقش فعالی دارند، رسانه های افغانستانی وابسته به کشورهای خارجی، هرکدام به اندازه دریافت وجوه مالی، به نفع کشورهای تمویل کننده شان قلم میزنند و بدون درنظرداشت اصول و اخلاق خبرنگاری و راستی آزمایی اخبارومحتوای نشراتی شان، همچنان به کار(نان درآوردن) شان ادامه میدهند.
پژوهشگران هزاره ورلد، درموارد مشخص، چند رسانه ی مهم افغانستان را برای مدتی زیر ذره بین گرفته و پس از بررسی محتویات شان، به نتیجه گیری خویش رسیده اند که بعضی ازرسانه های مهم کشورکه ظاهرا وابسته گی شان زود به چشم نمیخورد، اما نظر به این پژوهش انجام شده، نقش شان درجنگ نرم کشورهای بیگانه درافغانستان برجسته ترازهمه ازآب برآمده.
ده مورد زیردراین پژوهش مورد بررسی قرارگرفته اند که درهربخش بالاترین نمره 10 میباشد.
- راستی آزمایی وعدم پخش و نشر اخبار دروغ (10)
- پیروی ازاصول و اخلاق حرفه ای رسانه ای (10)
- عدم دامن زدن به مسایل قومی- نژادی و مذهبی (10)
- عدم بروز تمایل به منافع کشورهای خارجی (10)
- گزارش دهی دقیق وحفظ بیطرفی درنشراخبار(10)
- عدم گزارش دهی نژاد پرستانه و مغرضانه (10)
- تعادل تکثرقومی- ملیتی دراستخدام کارمندان (10)
- عدم تبلیغات غیرمستقیم برای جریانهای افراطی (10)
- عدم قباحت زدایی ازتروریستان با عناوین مختلف (10)
- درصدی کاربرد واژه های بیگانه/خارجی (10)
دراین پژوهش، دآزادی رادیو با گرفتن کمترین نمره 29 نمره از 100 درصدر فهرست قرارگرفته و پس ازآن آژانس خبری پژواک با اخذ 32 نمره دررده دوم و به تعقیب آن تلویزیون خصوصی ژوندون 35 دررده سوم و تلویزیون خصوصی طلوع با گرفتن 39 نمره دررده چهارم و ایران انترنیشنال با 47 نمره دررتبه پنجم فهرست جنگ نرم و تبلیغاتی کشورهای بیگانه درافغانستان قرارگرفته اند. همزمان با درنظرداشت جهت گیریهای اخیررسانه آلمانی دویچه ویله دری درمسایل داخلی افغانستان، این رسانه نیز درفهرست رسانه های جهت گیر قرارگرفته و رادیو تلویزیون ملی افغانستان بدلیل عدم مراعات توازن درزبان های ملی و پخش شایعات به نفع حکومت منحیث رسانه ی غیرملی شناخته شده است. جزییات بیشتر را درزیرمیخوانید.
دآزادی رادیو: 29
دآزادی رادیو، با وجود عمرطولانی آن ( ازسال 1950 میلادی) وهزینه گزافی که نیروهای استخبارات آمریکا با تایید کنگره این کشوربرای پیشبرد این شبکه به مصرف میرسانند، بخش افغانستان آن که به دآزادی رادیو معروف گردیده، به نظرکارشناسان رسانه ای، ازکیفیت خوب خبررسانی محروم بوده و به نظرمیرسد ممکن کارمندان آن به یک تیم محدود خویشاوندان درآمده باشد که درخبررسانی بیشترجهت گیرانه و قبیله ای عمل کرده ودرقضایای افغانستان، رفتارطرفدارانه با بعضی ازجناح های درگیرازخود بروزداده است. پژوهشگران هزاره ورلد و جمهوری سکوت، با مقایسه گزارشات سایرزبانهای رادیوآزادی اروپا با بخش دری و پشتوی آن، تفاوت های زیاد کیفیتی را مشاهده نموده اند. این رادیو برای اولین بار پس ازجنگ جهانی دوم ازسال 1950 با حمایت (سی آی ای آمریکا) دربخش غربی برلین آلمان به کارش شروع نموده که اکنون دربیست و سه کشورجهان و در27 زبان مختلف برنامه دارد، اما بخش افغانستان آن بیشتر به یک رادیوی جهت گیرقومی شباهت یافته است و ازکیفیت خوب خبررسانی برخوردارنمیباشد. دربررسی ماه های اخیرگروه پژوهشگران ما، همزمان با تحولات مختلف سیاسی- اجتماعی درافغانستان، جهت گیری رسانه دآزادی رادیو به نفع یک قوم وگروه خاص مشهود بوده و این رسانه بیشتربا نشروتکثیراخبارجعلی به دروغ پراکنی و نفرت قومی پرداخته است، ازینرو دربین کاربران رسانه های اجتماعی به نام رسانه پروپاگندا معروف گشته است. این رسانه با اخذ کمترین نمره دراین پژوهش، درصدرفهرست رسانه های همسو با سیاست ها و منافع کشورهای خارجی قرارگرفته است.
- راستی آزمایی وعدم انتشار اخبار جعلی (2)
- پیروی ازاصول و اخلاق حرفه ای رسانه ای (3)
- عدم دامن زدن به مسایل قومی- نژادی و مذهبی (3)
- عدم بروز تمایل به منافع کشورهای خارجی (4)
- گزارش دهی دقیق وحفظ بیطرفی درنشراخبار(4)
- عدم گزارش دهی نژاد پرستانه و مغرضانه (3)
- تعادل تکثرقومی- ملیتی دراستخدام کارمندان (1)
- عدم تبلیغات غیرمستقیم برای جریانهای افراطی (4)
- عدم قباحت زدایی ازتروریستان با عناوین مختلف (2)
- درصدی کاربرد واژه های بیگانه/خارجی (3)
آژانس خبری پژواک: 32
آژانس خبری پژواک، با گرفتن 32 از100 دررده دوم فهرست رسانه های این پژوهش قرارگرفته است. این رسانه به ظاهرمستقل، درچند سال اخیربا دریافت بودجه هنگفت ازجانب دولت افغانستان به یکی ازرسانه های دولتی مبدل گشته و درانتشارسیاست های قومی و منطقوی که باعث نفاق بین مردم افغانستان شده دست بالایی یافته است. آژانس خبری پژواک درماه های اخیربنا برجعل عکس های خبری و انتشاراخبارکذب مدتی دررسانه های اجتماعی به سوژه تمسخرآمیزی بین کاربران شبکه های اجتماعی مبدل گردیده است. ناظران این عملکرد جهت دارآژانس خبری پژواک را به ضرر این رسانه دانسته براین باورند که این رسانه با سابقه ای که دارد، میتوانست به یکی ازرسانه های معتبرکشورمبدل گردد، اما حالا اعتبارش روزبروز درحال کاهش است. اکنون این رسانه هرروز درحال ازدست دادن مخاطبانش میباشد.
- راستی آزمایی وعدم انتشار اخبار جعلی (4)
- پیروی ازاصول و اخلاق حرفه ای رسانه ای (3)
- عدم دامن زدن به مسایل قومی- نژادی و مذهبی (3)
- عدم بروز تمایل به منافع کشورهای خارجی (4)
- گزارش دهی دقیق وحفظ بیطرفی درنشراخبار(4)
- عدم گزارش دهی نژاد پرستانه و مغرضانه (4)
- تعادل تکثرقومی- ملیتی دراستخدام کارمندان (2)
- عدم تبلیغات غیرمستقیم برای جریانهای افراطی (4)
- عدم قباحت زدایی ازتروریستان با عناوین مختلف (3)
- درصدی کاربرد واژه های بیگانه/خارجی (5)
تلویزیون خصوصی ژوندون: 35
تلویزیون خصوصی ژوندون با دریافت 35 نمره دررتبه بعدی قرارمیگیرد. یافته های پژوهشگران هزاره ورلد نشان میدهد، اکثرکارکنان تلویزیون خصوصی ژوندون شهروندی دوگانه افغانستان و پاکستان را دارند و این امرباعث شده است دردو بخش این پژوهش، تلویزیون ژوندون نمره خیلی پایینی را به خود اختصاص دهد. یکی دربخش استخدام که باید فقط شهروندان افغانستان را استخدام نمایند، دیگری دربخش کاربرد واژه های خارجی که این تلویزیون واژه های اردو را بیشتر به زبان پشتو وارد نموده است. دربخش های دیگری چون بروز تمایل به منافع کشورهای بیگانه نیزتلویزیون ژوندن نمره پایینی گرفته است. به گزارش این پژوهش گران، این رسانه درحفظ و تعادل دوزبان رسمی کشورنیز نا موفق بوده که ازاین جهت هم کمترین نمره را به خود اختصاص داده است. با مرور میزگرد ها و گزارشات مختلف این تلویزیون، پژوهشگران ما موضوع ترویج نفاق قومی و ترویج افکار برتری جویانه را نیز درنشرات این تلویزیون مشاهده نموده اند. قابل ذکراست که ژوندون یکی ازشبکه های خصوصی تلویزیون پشتوهمسو با سیاست های پاکستان درافغانستان است که ازاین بابت مبلغ قابل توجه بودجه اش تامین میشود.
- راستی آزمایی وعدم انتشار اخبار جعلی (4)
- پیروی ازاصول و اخلاق حرفه ای رسانه ای (4)
- عدم دامن زدن به مسایل قومی- نژادی و مذهبی (3)
- عدم بروز تمایل به منافع کشورهای خارجی (5)
- گزارش دهی دقیق وحفظ بیطرفی درنشراخبار(4)
- عدم گزارش دهی نژاد پرستانه و مغرضانه (4)
- تعادل تکثرقومی- ملیتی دراستخدام کارمندان (2)
- عدم تبلیغات غیرمستقیم برای جریانهای افراطی (4)
- عدم قباحت زدایی ازتروریستان با عناوین مختلف (2)
- درصدی کاربرد واژه های بیگانه/خارجی (3)
تلویزیون طلوع: 39
دراین پژوهش، تلویزیون طلوع با گرفتن 39 نمره از 100 درمقام چهارم رسانه های موفق جنگ تبلیغاتی کشورهای بیگانه قرارگرفته است. تلویزیون طلوع با بازی نقش دوگانه اش درجنگ کشورهای دخیل درافغانستان، به یکی ازموفق ترین رسانه های داخلی افغانستان مبدل گردیده است. این تلویزیون با وجود وابستگی مالی به غول رسانه ای آمریکایی-آسترالیایی نیوزکورپوریشن، همزمان توانسته است درکشورهای فارسی زبان موفقیت چشمگیرکسب نماید. عملکرد موفقانه تلویزیون طلوع ازیکسو درهمسویی تبلیغاتی با جریان های غربی درقباحت زدایی از تروریستان طالب و فراهم ساختن زمینه خروج بی سروصدای نیروهای ناتوازافغانستان باعث بدست آوردن حمایت و منابع سرشارمالی ازجامعه جهانی شده و ازسویی ازبین سالهای 2015 الی 2021 درهمسویی با سیاست های دولت افغانستان توانسته منابع مالی پنهانی ازدولت افغانستان نیزبدست آورد. ازسوی دیگراین رسانه با بازی زیرکانه درهمسویی با سیاست های نرم فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ازجمله ترویج زبان فارسی و کاربرد هشتاد درصد واژه های ایرانی دراخبارها و گزارشات بخش فارسی این تلویزیون، بودجه هنگفت سالانه ازطرف دفتررایزنی جمهوری اسلامی ایران درکابل دریافت میکند. گرچند دفتررسمی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران واقع درقلعه فتح الله درباره این موضوع سکوت اختیارنموده اما رفت و آمد متداوم کارمندان تلویزیون طلوع به یکی شعبه های زیرزمینی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران واقع درسرک 14 وزیراکبرخان، براین امرمهرتایید میگذارد.
پژوهش گران این گزارش، درمورد راستی آزمایی با بررسی 28 گزارش تلویزیون طلوع درظرف شش ماه گذشته به بخش های این پژوهش به تلویزیون طلوع چنین رای داده اند: (10 بیشترین و 1 کمترین نمره میباشد) تلویزیون طلوع اخیرا با برخورد نژادپرستانه به بعضی ازمسایل قومی درافغانستان میپردازد که با این حساب تلویزیون طلوع بزرگترین دریافت کننده حمایت های مالی جمهوری اسلامی ایران درافغانستان درجنگ نرم و تبلیغاتی این کشورمحسوب میشود. تلویزیون خصوصی طلوع با بازی نقش چند گانه درجنگ های نیابتی کشورهای بیگانه، یکی ازموفق ترین وپول آورترین رسانه خصوصی افغانستان محسوب میشود که همیشه خودش را یک رسانه تجارتی معرفی نمونه است.
- راستی آزمایی وعدم انتشار اخبار جعلی (5)
- پیروی ازاصول و اخلاق حرفه ای رسانه ای (5)
- عدم دامن زدن به مسایل قومی- نژادی و مذهبی (3)
- عدم بروز تمایل به منافع کشورهای خارجی (4)
- گزارش دهی دقیق وحفظ بیطرفی درنشراخبار (4)
- عدم گزارش دهی نژاد پرستانه و مغرضانه (3)
- تعادل تکثرقومی- ملیتی دراستخدام کارمندان (4)
- عدم تبلیغات غیرمستقیم برای جریانهای افراطی (4)
- عدم قباحت زدایی ازتروریستان با عناوین مختلف (4)
- درصدی کاربرد واژه های بیگانه/خارجی (3)
ایران انترنیشنال: 47
رسانه تازه تاسیس ایران انترنیشنل که به نظرکارشناسان رسانه ای، پروژه مشترک اسراییل وعربستان سعودی برای مقابله با سیاست های رسانه ای ایران شناخته میشود، ازنگاه بودجه وامکانات تخنیکی تا کنون بهترازرسانه دیگرخارجی درافغانستان ظاهرشده است. این رسانه ازنگاه پویایی درگرافیک و طرزتهیه گزارشات و اجرای نسبتا قابل قبول تا کنون خوب عمل کرده است اما درمتحوای گزارشات شان، همسویی خاص با سیاست های عربستان سعودی درافغانستان مشاهده میشود. شبکه ایران انترنیشنال، با استخدام بیشترکارمندان سابق شبکه بی بی سی فارسی با معاشات بالا توانسته نیروی کاری متخصصی را ترتیب دهد. به نقل ازمقاله ای درروزنامه انگلیسی گاردین، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی با تخصیص بودجه ای معادل 250 میلیون دالری برای مدت پنج سال فعالیت این رسانه را تا برسرپا ایستاده شدنش تضمین کرده است. به گفته کارشناسان رسانه ای، این شبکه تلویزیونی درنظردارد به یکی از رقیبان سرسخت شبکه قطری الجزیره مبدل شود و درسیاست گذاری های کلان منطقه ای و جهانی بر روی افکارعمومی تاثیرگذارباشد، اما ایران انترنیشنال تا شبکه الجزیره شدن سالها فاصله دارد. نظربه این پژوهش، شبکه ایران انتنرنیشنل که ازعربستان سعودی تمویل مالی میشود درنقطه مقابل تلویزیون طلوع قرارمیگیرد که شبکه فارسی آن ازجانب ایران تا جایی تمویل مالی میشود.
رسانه ایران انترنیشنل بدلیل عمرکم اش نسبت به سایررسانه های مورد بررسی این پژوهش، ابعاد فعالیت های منفی اش هنوزچندان برملا نگردیده است.
- راستی آزمایی وعدم انتشار اخبار جعلی (6)
- پیروی ازاصول و اخلاق حرفه ای رسانه ای (5)
- عدم دامن زدن به مسایل قومی- نژادی و مذهبی (3)
- عدم بروزتمایل به منافع کشورهای خارجی (3)
- گزارش دهی دقیق وحفظ بیطرفی درنشراخبار(5)
- عدم گزارش دهی نژاد پرستانه و مغرضانه (5)
- تعادل تکثرقومی- ملیتی دراستخدام کارمندان (4)
- عدم تبلیغات غیرمستقیم برای جریانهای افراطی (6)
- عدم قباحت زدایی ازتروریستان با عناوین مختلف (5)
- درصدی کاربرد واژه های بیگانه/خارجی (5)
یادداشت: این پژوهش طی شش ماه گذشته با بررسی عملکرد رسانه های ذکرشده توسط تیم پژوهشگران هزاره ورلد و جمهوری سکوت انجام یافته است.